Kỹ thuật cơ bản thanh nhạc là một yếu tố cần thiết, là kiến thức nền tảng không thể thiếu trong hoạt động đào tạo biểu diễn nghệ thuật thanh nhạc chuyên nghiệp, phục vụ quá trình rèn luyện, bồi dưỡng chất lượng giọng và nâng cao trình độ, năng lực chuyên môn; đồng thời, kéo dài tuổi thọ giọng hát của ca sĩ trong sự nghiệp ca hát. Tuy nhiên, kỹ thuật cơ bản thanh nhạc không chỉ đơn thuần dừng lại ở vai trò này mà còn mang lại nhiều lợi ích thiết thực đối với các lĩnh vực khác trong đời sống xã hội. Trong khuôn khổ của bài viết, tác giả muốn làm rõ những lợi ích của việc học thanh nhạc không chỉ đối với lĩnh vực nghệ thuật thanh nhạc chuyên nghiệp mà còn đối với các ngành nghề liên quan đến việc sử dụng ngôn ngữ. Đồng thời, bài viết cung cấp góc nhìn khác về vai trò của thanh nhạc trong việc cải thiện sức khỏe tâm lý và kỹ năng giao tiếp, góp phần giúp ích cho quá trình phát triển và hoàn thiện của mỗi người trong thời đại mới.

   Từ những năm đầu của thế kỷ XXI, một số nhà nghiên cứu về lĩnh vực tâm lý, nghệ thuật và ngôn ngữ đã chỉ ra rằng âm nhạc là một trong những liệu pháp cải thiện các vấn đề liên quan đến sức khỏe, tâm lý của con người, có thể hỗ trợ điều trị một số bệnh lý như lo âu, trầm cảm và căng thẳng (stress), trong đó có các sản phẩm của thanh nhạc gồm những ca khúc với giai điệu mềm mại, uyển chuyển; ca từ có ý nghĩa nhân văn, tinh tế, sâu lắng mang tính chất chữa lành. Đặc biệt, qua thực tiễn làm công tác đào tạo và nghiên cứu lĩnh vực thanh nhạc, tác giả nhận thấy việc học thanh nhạc có những tác động tích cực đến tâm lý, khả năng giao tiếp và quá trình phát triển cá nhân của mỗi người.

   1. Những ảnh hưởng của xã hội hiện đại đối với sức khỏe tâm lý con người

   Bước vào thế kỷ XXI, khi xã hội hiện đại ngày càng phát triển, công nghệ, kinh tế, văn hóa, môi trường sống đều có ảnh hưởng mạnh mẽ, tác động vào việc hình thành, phát triển tư duy, cảm xúc và hành vi của từng cá nhân. Xét về mặt tích cực, sự phát triển ấy đã giúp mức sống bình quân của xã hội ổn định, hiện đại và tiện nghi hơn; các quan điểm về giá trị, về sự bình đẳng, nhận thức về việc tôn trọng sự cá biệt và đa dạng trong xã hội được mở rộng; đồng thời tạo môi trường để mỗi người có thể dễ dàng kết nối, tiếp cận, tiếp thu thông tin, học hỏi và mở rộng kiến thức cũng như tầm nhìn. Bên cạnh những mặt tích cực đó, sự phát triển trong xã hội hiện đại còn mang đến những hệ quả như: tình trạng căng thẳng, áp lực cuộc sống ngày càng cao, xa rời nền tảng giao tiếp truyền thống. Cuộc sống đô thị hóa, áp lực công việc, sự bận rộn, tình trạng ô nhiễm và sự thu hẹp của không gian thiên nhiên dễ làm cho con người có cảm giác bức bối, bị cô lập, từ đó ảnh hưởng đến tâm lý, chất lượng sống. Các chứng bệnh về tâm lý này xảy ra ở nhiều độ tuổi khác nhau, không phân biệt giới tính, nghề nghiệp hay trình độ học vấn, ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của mỗi cá nhân.

   Những vấn đề nêu trên là một trong những lý do khiến nhiều người tìm đến các trung tâm hoặc các giáo viên dạy âm nhạc để theo học một trong các môn nghệ thuật như: piano, guitar, trống, nhạc cụ truyền thống… hay thanh nhạc. Do những lợi ích thiết thực mà âm nhạc mang lại, việc theo học thanh nhạc không chỉ giới hạn ở những bạn trẻ có năng khiếu, đam mê, muốn theo đuổi và phát triển trong môi trường nghệ thuật chuyên nghiệp mà còn mở rộng đến mọi lứa tuổi đang học tập, làm việc và hoạt động ở các lĩnh vực, ngành nghề khác nhau trong xã hội. Những kỹ thuật thanh nhạc cơ bản giúp người học cải thiện hoạt động của hệ hô hấp, bồi dưỡng khả năng sử dụng và điều khiển giọng nói. Từ đó, nâng cao hiệu quả trong giao tiếp, tạo nên sự kết nối, gần gũi, dễ dàng hơn giữa mọi người trong các mối quan hệ cộng đồng, giao tiếp xã hội; hỗ trợ tích cực trong các lĩnh vực như giáo dục, tâm lý học và đối ngoại, mở ra những cơ hội cho việc khẳng định, phát triển bản thân và nghề nghiệp của mỗi người.

   2. Thanh nhạc hỗ trợ cải thiện sức khỏe tinh thần và thể chất

   Theo nghiên cứu của Đại học khoa học Sussex (Vương quốc Anh) năm 2013, trong 6 phút nghe nhạc, căng thẳng có thể giảm đến 61%. Nghiên cứu kết luận rằng khi nghe những giai điệu du dương sẽ làm tâm trí được thư giãn, hạn chế tăng nhịp tim, hạ huyết áp và giảm lượng hormone gây stress. Điều này cho thấy âm nhạc không chỉ là một thú vui giải trí mà còn có thể là một công cụ trị liệu đáng giá trong bối cảnh cuộc sống hiện đại ngày nay. Đặc biệt, việc trị liệu các bệnh về tâm lý và tự kỷ bằng âm nhạc, trong đó có thanh nhạc không còn xa lạ tại các nước phát triển trên thế giới như: Mĩ, Na Uy, Đan Mạch, Đức, Hàn Quốc… Ở Việt Nam hiện nay, nhiều gia đình đã đưa trẻ em đến các trung tâm để học thanh nhạc với mong muốn trẻ sẽ phát triển tốt hơn khả năng ngôn ngữ, phát âm chuẩn mực hơn và xây dựng tư duy logic, nuôi dưỡng cảm xúc tích cực thông qua việc học hát, phân tích ca từ trong mỗi tác phẩm.

   Với thực tiễn hơn 20 năm tham gia công tác giảng dạy chuyên ngành Thanh nhạc của bản thân, tác giả đã thấy rõ hiệu quả tích cực từ việc tiếp cận và theo học bộ môn Thanh nhạc. Quá trình được thực hành luyện tập giọng hát và ca hát giúp người học, đặc biệt là các bạn trẻ, từ từ tháo gỡ sự e ngại, rụt rè vốn có, trở nên hoạt bát, chủ động hơn trong việc thể hiện cảm xúc, trạng thái tâm lý của mình theo chiều hướng tích cực. Với sự phong phú về thể loại, màu sắc và phong cách trong kho tàng các tác phẩm, ca khúc viết cho thanh nhạc, người học có thể tìm thấy được hứng thú, khơi dậy niềm vui, sự hi vọng, vì được tự khám phá khả năng của bản thân và lắng nghe “tiếng nói” trong cơ thể khi cất tiếng hát. Việc học thanh nhạc cũng làm cho những trái tim muốn nổi loạn trở nên mềm mại, phong cách ứng xử trở nên thoải mái, linh hoạt và chan hòa hơn, giúp họ được giải tỏa những tâm sự giấu kín, những mặc cảm, tự ti và giúp não bộ được dịu lại sau những áp lực, căng thẳng của cuộc sống hiện đại.

   Bên cạnh đó, quá trình luyện tập các kỹ thuật cơ bản thanh nhạc là quá trình tiếp cận, làm quen, xây dựng khả năng “lắng nghe” và “vận hành” bộ máy hô hấp, giúp phổi hoạt động một cách hiệu quả, tăng cường hoạt động của cơ hoành, giúp hơi thở sâu và ổn định; tăng cường hệ miễn dịch của cơ thể trong phòng, chống và phục hồi sức khỏe liên quan đến các bệnh thuộc hệ hô hấp. Việc thực hành đúng phương pháp điều khiển nén hơi thở, bật âm thanh trong luyện tập thanh nhạc giúp quá trình lưu thông máu được tốt hơn, làm chậm quá trình lão hóa của cơ thể; hỗ trợ và tăng cường hoạt động của hệ tim mạch, cải thiện giấc ngủ. Đồng thời, hơi thở sâu, có kiểm soát mà kỹ thuật thanh nhạc cơ bản mang lại, hỗ trợ tích cực cho hệ bài tiết từ việc thanh lọc cơ thể, đào thải khí CO₂.

   3. Thanh nhạc cải thiện kỹ năng giao tiếp, năng khiếu ca hát

   Khi một số kiến thức về kỹ thuật thanh nhạc cơ bản và khả năng ca hát được định hình, điều này đồng nghĩa với khả năng chủ động trong kiểm soát hơi thở và sự rõ ràng, rành mạch trong phát âm được phát triển, giúp mỗi người thuận lợi hơn trong việc truyền tải thông điệp của bản thân thông qua ngôn ngữ, cải thiện kỹ năng giao tiếp, sự tự tin và bản lĩnh trước đám đông. Khả năng ca hát giúp mọi người đến gần với nhau hơn, tự nhiên hơn, bởi có sự đồng cảm từ giai điệu, ca từ đến sở thích trong âm nhạc. Nhờ âm nhạc, sự kết nối giữa tâm hồn với tâm hồn được bộc lộ một cách chân phương và mộc mạc nhất, vượt qua những rào cản về quan điểm, tuổi tác và ngôn ngữ...

   Để khẳng định sự cần thiết của việc bồi dưỡng kỹ thuật thanh nhạc, chúng ta có thể quan sát và phân tích từ các góc độ khác nhau. Về cấu tạo, cổ họng là nơi tạo nên những âm thanh và giọng nói của con người, có chiều dài từ 12cm đến 14cm, chiếm 7-8% tỉ lệ của cơ thể; là “nhạc cụ sống”, nơi mọi chi tiết cấu tạo đều đóng góp quan trọng vào quá trình tạo nên giọng nói “độc nhất” của mỗi người. Giọng nói được tạo ra từ sự rung động của hai dải cơ (thanh đới) nằm trong thanh quản có chiều dài từ 1,75cm đến 2,5cm đối với nam giới và 1,25cm đến 1,75cm đối với nữ giới. Cơ quan phát âm chiếm vị trí nhỏ trong cơ thể nhưng sẽ không phóng đại khi cho rằng giọng nói là “tài sản” quý giá mà tạo hóa ban cho con người.

   Tuy nhiên, “tài sản” này sẽ bị thoái hóa nhanh, nhất là đối với các lĩnh vực nghề nghiệp liên quan đến giọng nói. Nếu chúng ta không có sức khỏe tốt hoặc chưa được bồi dưỡng kiến thức và kỹ thuật cơ bản về hơi thở, âm thanh của thanh nhạc để hỗ trợ nghề nghiệp, sẽ dễ gặp phải các vấn đề khi sử dụng giọng “thuyết trình”, “biểu diễn” liên tục trên 30 phút như: vỡ tiếng, không kiểm soát được giọng nói, khô cổ, rát họng, sung đờm, hụt hơi… Đặc biệt sau mỗi buổi làm việc với giọng nói bằng âm lượng và tần suất cao trong thời lượng kéo dài, lặp đi lặp lại hàng ngày, cơ thể sẽ xảy ra hiện tượng bị mệt mỏi, mất tiếng, ho khan, xuất hiện hạt sơ dây thanh, khản giọng kéo dài và thậm chí chuyển biến trở thành các bệnh ở các mức độ khác nhau liên quan đến tuyến giáp, cổ họng, phế quản, phổi, khớp và tim.

   Hiện nay trong lĩnh vực biểu diễn ca hát, trong môi trường đào tạo và các ngành nghề liên quan đến “giọng nói”, không phải ca sĩ, thầy giáo, cô giáo, MC nào cũng giữ được chất giọng khỏe và bền theo thời gian. Những căn bệnh mang tính chất “nghề nghiệp” thường xuyên xuất hiện, xảy ra trong quá trình công tác như đã được đề cập ở phần trên. Hầu hết chúng ta chưa thật sự hiểu đúng tầm quan trọng của kiến thức thanh học và kỹ thuật cơ bản thanh nhạc; chưa chú trọng việc chăm sóc, bảo vệ, bồi dưỡng kỹ thuật giọng nói, kỹ thuật cơ bản thanh nhạc phục vụ cho nghề nghiệp mà chỉ tập trung vào việc sử dụng, tận dụng giọng “bản năng” như một công cụ làm việc một cách vô thức.

   Kỹ thuật cơ bản thanh nhạc bên cạnh việc hỗ trợ cải thiện chất lượng giọng nói, ổn định họat động hô hấp theo yêu cầu của cơ thể, đáp ứng công việc; nếu luyện tập thường xuyên từ các ca khúc và tác phẩm thanh nhạc sẽ giúp mỗi người nâng cao khả năng giao tiếp, ngôn ngữ theo hướng linh hoạt, chủ động, thu hút hơn. Việc nắm bắt và vận dụng sức mạnh của ngôn từ được truyền tải qua cách nhấn nhả, lên bổng xuống trầm, mềm âm, nảy chữ của giọng nói là cả một nghệ thuật, bao gồm tố chất từ bản năng, kiến thức tổng hợp, sự nhạy bén, cùng với sự luyện tập nghiêm túc kỹ thuật giọng nói và một tâm hồn giàu cảm xúc.

   Trong lĩnh vực kinh doanh, khả năng giao tiếp hiệu quả đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng mối quan hệ và thúc đẩy thành công. Một trong những yếu tố then chốt giúp nâng cao kỹ năng giao tiếp và khả năng đàm phán chính là kỹ thuật giọng nói. Việc kiểm soát tốt giọng nói không chỉ giúp người nói thể hiện sự chuyên nghiệp mà còn nâng cao mức độ thuyết phục và khả năng kết nối với đối tác.

   Khi giọng nói có sự điều khiển hợp lý về nhịp điệu và âm sắc, sẽ giúp người nói thu hút sự chú ý của người nghe, khiến quá trình làm việc, đàm phán với đối tác trở nên hiệu quả hơn. Việc kiểm soát tốt giọng nói còn thể hiện sự tự tin, giúp tạo dựng uy tín và sự chuyên nghiệp của người nói; đồng thời với một giọng nói rõ ràng, ấm áp, nhấn nhá đúng chỗ và mạch lạc về tư duy sẽ tạo cảm giác gần gũi, có tác động lớn đến cảm xúc và sự kết nối giữa các bên tham gia đàm phán, dễ dàng truyền đạt ý tưởng của người nói một cách mạnh mẽ, làm tăng sức ảnh hưởng và giúp người nói đạt được những thỏa thuận như mong muốn trong các cuộc thảo luận quan trọng. Đồng thời, việc điều chỉnh tốc độ nói, âm lượng và ngữ điệu một cách linh hoạt sẽ giúp kiểm soát cảm xúc, tránh phản ứng tiêu cực, giúp cuộc trò chuyện diễn ra suôn sẻ hơn.

   Việc đào tạo kỹ thuật giọng nói là một trong những yếu tố cần thiết để nâng cao năng lực giao tiếp trong công việc. Để đạt được hiệu quả tối ưu, ngoài các ngành nghề như ca sĩ, giáo viên, phát thanh viên, thuyết trình viên, MC… thì những người có vị trí công việc thường xuyên phải kết nối, đàm phán, tư vấn… ở trong môi trường doanh nghiệp cũng nên bồi dưỡng kỹ năng giao tiếp và thực hành thường xuyên, kết hợp với các phương pháp luyện tập giọng nói chuyên nghiệp. Điều này không chỉ giúp cải thiện khả năng giao tiếp mà còn giúp mỗi người tự tin, bản lĩnh, chủ động linh hoạt, tinh tế trong phong cách ứng xử, hỗ trợ quá trình giảng dạy, thuyết trình, MC, tư vấn hay đàm phán trở nên thành công hơn, góp phần vào sự phát triển của các lĩnh vực chúng ta theo đuổi.

   Việc bồi dưỡng kiến thức, kỹ thuật cơ bản giọng nói ở các ngành nghề như: ca sĩ, giảng dạy, phát thanh viên, thuyết minh viên, diễn giả, chuyên viên tư vấn… là vô cùng cần thiết và quan trọng nhằm nâng cao chất lượng giọng, giữ gìn sức khỏe, kéo dài tuổi thọ nghề nghiệp và giúp ích trong quá trình nâng cao năng lực của bản thân, phát triển sự nghiệp của cá nhân trong môi trường làm việc, công tác.